Nhìn lại một năm thiên tai cực đoan, dị thường với nhiều kỷ lục chưa từng có

Thiên tai khốc liệt, dị thường, cực đoan

Năm 2025 được đánh giá là một trong những mùa thiên tai nghiêm trọng và kéo dài nhất trong nhiều thập kỷ, gây tác động và thiệt hại lâu dài tới đời sống, sinh kế, đặc biệt với các cộng đồng dễ bị tổn thương. Những kỷ lục xuất hiện liên tiếp không chỉ phản ánh mức độ khắc nghiệt của bão lũ, mà còn đặt ra yêu cầu chuyển mạnh từ "ứng phó" sang "quản trị rủi ro", lấy phòng ngừa, dự báo sớm và năng lực chống chịu làm trọng tâm.

Theo Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), năm 2025 ghi nhận sự dày đặc, chồng lấn của nhiều hình thái thiên tai trên phạm vi cả nước. Tính đến giữa tháng 12, trên Biển Đông có 15 cơn bão và 6 áp thấp nhiệt đới. Đáng chú ý, bão số 9 với cường độ mạnh cấp 17, giật trên cấp 17 được xác định là cơn bão mạnh nhất từng hoạt động trên khu vực Biển Đông và mạnh thứ hai trên thế giới. Cùng với đó, quy luật đổ bộ có biến động rõ rệt: đầu mùa bão tập trung vào khu vực Trung Bộ, trong khi những tháng cuối năm lại ảnh hưởng mạnh đến khu vực Bắc Bộ.

Bên cạnh cường độ, tính "dị thường" thể hiện ở các hiện tượng chưa từng ghi nhận trong lịch sử khí tượng. Cơ quan chuyên môn nêu trường hợp một áp thấp nhiệt đới hình thành từ hệ thống thời tiết ở Ấn Độ Dương, di chuyển sang khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương rồi tiến vào Biển Đông. Đây là chiều di chuyển ngược hiếm gặp, cho thấy sự phức tạp của hoàn lưu và rủi ro dự báo trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Không chỉ bão, mưa lũ năm 2025 cũng để lại những dấu mốc đặc biệt nghiêm trọng. Có 18 tuyến sông ở Bắc Bộ và Trung Bộ, cùng 2 tuyến sông Nam Bộ vượt lũ lịch sử, gây ngập lụt trên diện rộng. Cơ quan chuyên môn nêu hiện tượng mưa lũ trái mùa tại Huế và Quảng Trị ngay giữa mùa khô; Hồ Bản Vẽ ghi nhận lũ vượt tần suất 5.000 năm; đỉnh Bạch Mã ghi nhận lượng mưa 1.740 mm trong một ngày, được đánh giá là mức cao nhất từ trước đến nay tại Việt Nam và đứng thứ hai thế giới.

Thiệt hại tổng hợp cho thấy mức độ tác động sâu rộng của thiên tai. Tính đến ngày 8 tháng 12 năm 2025, thiên tai làm 420 người chết và mất tích, 730 người bị thương; gần 4.200 nhà bị sập, đổ, trôi; gần 348.000 nhà bị hư hỏng, tốc mái; trên 541.000 ha lúa, hoa màu và 298.000 ha cây trồng khác bị ngập úng. Tổng thiệt hại kinh tế ước 100.000 tỷ đồng, mức lớn nhất từ trước đến nay.

Tại cuộc họp ngày 19 tháng 12 năm 2025, ông Nguyễn Văn Tiến - Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai nhấn mạnh: những con số nêu trên tiếp tục cảnh báo mức độ dễ bị tổn thương và yêu cầu tăng cường khả năng chống chịu của cộng đồng trước tác động ngày càng gia tăng của biến đổi khí hậu. Đồng thời, mỗi đợt thiên tai cũng là "phép thử" để củng cố hệ thống, nâng năng lực phòng ngừa và ứng phó cho tương lai, bảo đảm phục hồi hôm nay góp phần tăng thích ứng cho ngày mai.

Cả hệ thống chính trị vào cuộc

Trong bối cảnh rủi ro thiên tai gia tăng, công tác chỉ đạo, điều hành được triển khai theo hướng tập trung, quyết liệt và thống nhất. Theo nội dung bạn cung cấp, từ đầu năm 2025 đến nay, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cùng các bộ, ngành và địa phương đã vào cuộc; các địa phương ban hành công điện, văn bản chỉ đạo kịp thời theo chỉ đạo của Trung ương và cơ quan điều hành phòng thủ dân sự, phòng, chống thiên tai.

Từ thực tiễn ứng phó, đại diện Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự Quốc gia nêu rõ bài học then chốt là phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn dân; vận dụng phương châm "bốn tại chỗ" phù hợp đặc điểm từng địa phương. Trong đó, bảo vệ tính mạng nhân dân là ưu tiên hàng đầu; sơ tán người dân đến nơi an toàn được xác định là giải pháp hiệu quả, thiết thực nhất để hạn chế tối đa thương vong. Đi kèm là yêu cầu nâng chất lượng dự báo - cảnh báo: thông tin phải từ sớm, từ xa, kịp thời, chính xác; đồng thời tăng cường truyền thông hướng dẫn kỹ năng ứng phó, giúp người dân chuyển thông tin dự báo thành hành động cụ thể.

Trên phương diện huy động nguồn lực và điều phối hỗ trợ, sáng 19 tháng 12 năm 2025, tại trụ sở Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Đối tác Giảm nhẹ rủi ro thiên tai tổ chức họp công bố Kế hoạch Ứng phó thiên tai chung năm 2025 và thông báo khoản hỗ trợ từ quỹ ứng phó khẩn cấp của Liên Hợp Quốc. Cuộc họp do ông Nguyễn Văn Tiến và bà Pauline Tamesis - Điều phối viên thường trú Liên Hợp Quốc tại Việt Nam đồng chủ trì.

Trên nền tảng phối hợp sau đợt bão, lũ hồi tháng 10, Chính phủ Việt Nam và Liên Hợp Quốc tăng cường triển khai các hoạt động hỗ trợ, khắc phục hậu quả và phục hồi thông qua Kế hoạch Ứng phó Chung (JRP), dựa trên các đánh giá nhu cầu chung. Để bảo đảm ứng phó phù hợp với diễn biến tại các tỉnh bị ảnh hưởng, Phụ lục bổ sung của JRP năm 2025 được xây dựng và công bố tại cuộc họp lần này.

Theo nội dung phụ lục cập nhật, JRP kêu gọi khẩn cấp 96,2 triệu USD nhằm cung cấp hỗ trợ cứu sinh và phục hồi cho 1,4 triệu người tại các tỉnh bị ảnh hưởng nặng nề ở khu vực miền Bắc và miền Trung. Kế hoạch xác định 3,1 triệu người bị ảnh hưởng tại 15 tỉnh ưu tiên; 1,4 triệu người cần hỗ trợ; và 659.000 người được đưa vào mục tiêu hỗ trợ.

Về định hướng ưu tiên, JRP xác định ba lĩnh vực trọng tâm gồm: nước sạch, vệ sinh và vệ sinh cá nhân; nhà ở và vật dụng thiết yếu; an ninh lương thực. Bà Pauline Tamesis nhấn mạnh cách tiếp cận không dừng ở đáp ứng nhu cầu trước mắt mà lồng ghép nguyên tắc "xây dựng tốt hơn sau thiên tai", coi tái thiết nhà ở và khôi phục sinh kế là khoản đầu tư then chốt để người dân sớm ổn định đời sống, hướng tới phục hồi bền vững.

Bà Pauline Tamesis cho biết các nỗ lực chung tập trung tăng cường năng lực quản lý rủi ro thiên tai cấp cộng đồng; hỗ trợ nâng cao hiệu quả hệ thống cảnh báo sớm; đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số để cải thiện công tác sẵn sàng phòng ngừa và ứng phó. Định hướng này đặt ra yêu cầu đồng bộ về dữ liệu, hạ tầng thông tin và năng lực triển khai ở cơ sở, nhằm bảo đảm cảnh báo sớm đi cùng hành động sớm.

Bên cạnh các giải pháp tổng thể, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 234/CĐ-TTg ngày 30 tháng 11 về việc phát động, triển khai "Chiến dịch Quang Trung" thần tốc xây dựng lại, sửa chữa nhà ở cho các gia đình có nhà bị thiệt hại do các đợt thiên tai tại các tỉnh miền Trung. Yêu cầu tiến độ được xác định rõ: hỗ trợ sửa chữa nhà hư hỏng nặng hoàn thành chậm nhất trước ngày 31 tháng 12 năm 2025; xây dựng lại nhà, tái định cư cho các gia đình có nhà bị đổ, sập, trôi chậm nhất trước ngày 31 tháng 1 năm 2026.

Các ý kiến trong nội dung bạn cung cấp nhấn mạnh hướng nâng cấp toàn diện hệ thống dự báo - cảnh báo theo thời gian thực; tích hợp dữ liệu khí tượng, thủy văn, radar và hồ chứa; ứng dụng AI, Big Data và mô hình tổ hợp để phát hiện sớm các tổ hợp thời tiết nguy hiểm; đồng thời chuẩn hóa truyền tin đa kênh, bảo đảm bản tin ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu đến tận người dân vùng dễ tổn thương. Song hành là yêu cầu phối hợp liên vùng, vận hành liên hồ - liên lưu vực, giám sát an toàn hồ đập; rà soát quy hoạch liên quan đến đê điều, thoát lũ; quản lý chặt lòng, bờ, bãi sông, bảo đảm hành lang thoát lũ tự nhiên.

Năm 2025 để lại bài toán lớn về rủi ro khí hậu và thiên tai. Tuy nhiên, thông điệp xuyên suốt từ chỉ đạo điều hành đến hợp tác quốc tế là rõ ràng: phải lấy con người làm trung tâm, đặt an toàn tính mạng và tài sản của nhân dân lên trên hết, trước hết; đồng thời coi tăng cường năng lực chống chịu là trụ cột của phát triển bền vững. Khi các kỷ lục thiên tai trở thành "trạng thái mới", thì hệ thống phòng, chống thiên tai cũng phải bước sang một chuẩn mực mới: quản trị dựa trên rủi ro, hành động dựa trên dự báo và phục hồi dựa trên năng lực chống chịu.