15 năm sống tại phường Giảng Võ, anh Huy, 35 tuổi, nhận thấy mùa đông Hà Nội mỗi năm thêm đặc quánh. Những tòa nhà cao tầng biến mất sau lớp sương đục - tín hiệu báo động đỏ của ô nhiễm không khí.
Gần một tháng nay, anh sợ ra đường. Chỉ chạy xe máy 15 phút, gương mặt anh đã phủ lớp bụi đen dù đeo khẩu trang kín. "Áp chiếc khăn mặt ướt lên da, nhấc ra là thấy ngay vệt đen nhờ nhờ hòa vào dòng nước", anh mô tả.
Bụi bẩn khiến bệnh viêm xoang tái phát. Những cơn hắt hơi kéo dài, đêm đến hai hốc mũi đặc nghẹt khiến giấc ngủ chập chờn. Con gái 3 tuổi của anh cũng bị kích ứng da, nổi mẩn đỏ mỗi khi ra ngoài.
Căn chung cư của gia đình nhiều tuần nay cửa đóng then cài. Máy lọc không khí chạy hết công suất nhưng đèn cảnh báo vẫn đỏ rực. Không thể cầm cự, vợ chồng anh chọn "sơ tán". Kế hoạch về quê ngoại Hưng Yên không thành bởi chỉ số ô nhiễm từ cuối tháng 11 cũng vượt mức 200 (ngưỡng rất xấu). Họ chuyển hướng về quê nội ở Nghệ An, dồn toàn bộ ngày phép cuối năm và xin cho con nghỉ học ba tuần.
"Rời Thủ đô lúc này là bất đắc dĩ nhưng ít nhất gia đình tôi được thở đúng nghĩa", anh Huy nói.
Hà Nội liên tục ô nhiễm không khí. Ảnh: Ngọc Thành
Cũng chọn cách rời thành phố, Thùy Anh, 28 tuổi, ở phường Tây Hồ phải tính toán kỹ lưỡng hơn để tìm nơi "lánh nạn". Sống ở khu vực hồ thoáng đãng, cô vẫn không thoát cảnh đau đầu, khó thở do bụi mịn.
Sau khi mở bản đồ chất lượng không khí (AirVisual) và thấy các tỉnh lân cận Hà Nội như Thái Nguyên, Bắc Ninh đều hiển thị màu tím (rất xấu), Thùy Anh quyết định đặt vé bay vào Đà Lạt ngày 7/12.
"Chi phí vé máy bay và khách sạn sát ngày rất đắt, nhưng nếu cố trụ lại Hà Nội, tiền kiếm được có khi chỉ đủ chữa bệnh hô hấp", Thùy Anh chia sẻ. Với cô, chuyến đi này còn là cuộc khảo sát cho kế hoạch rời Hà Nội dài hạn nếu không khí không cải thiện trong một, hai năm tới.
Quyết định của Huy hay Thùy Anh phản ánh một xu hướng đang gia tăng: "trốn bụi". Trên các nền tảng mạng xã hội, chủ đề "trốn ô nhiễm không khí Hà Nội" đang tạo thành xu hướng. Các hội nhóm chia sẻ kinh nghiệm tìm điểm đến có chỉ số không khí tốt thu hút hàng nghìn lượt tương tác.
Những chuyến đi trốn này chủ yếu xuất hiện ở nhóm người trẻ làm nghề tự do (freelancer), người còn phép năm, hoặc các gia đình có con trong độ tuổi mẫu giáo, chưa bị áp lực lịch học. Điểm đến được ưu tiên là những vùng núi cao hoặc nơi có chỉ số không khí tốt.
Tại Đà Lạt, chị Trần Kim, 35 tuổi, chủ một homestay, cho biết lượng khách đặt phòng tăng đột biến hai tuần qua, trái ngược cảnh đìu hiu tháng trước. Hơn 50 khách quen từ Hà Nội đã đặt thuê dài hạn để làm việc từ xa kết hợp "rửa phổi". "Cứ đợt nào thành phố ô nhiễm nặng họ lại vào đây", chị Kim nói.
Tại Tà Xùa (Sơn La), anh Mạnh Quân, 50 tuổi, ghi nhận gần 100 lượt khách lấp đầy hai cơ sở lưu trú trong hai ngày cuối tuần 6-7/12. Đa phần là các gia đình mang theo con nhỏ. "Câu cửa miệng của họ khi vừa đến nơi đều là lời than thở về sự ngột ngạt, bụi bặm ở thủ đô", anh Quân kể.
Thùy Anh trong chuyến đi Đà Lạt để tránh bụi mịn ngày 8/12. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Sáng 9/12, hệ thống quan trắc IQAir xếp Hà Nội đứng thứ 9 trong danh sách các thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Nhiều điểm đo nội thành như Tây Hồ, Trấn Vũ, Hoàng Quốc Việt đều ghi nhận mức "Rất xấu" (AQI trên 200). Các tỉnh lân cận như Hưng Yên, Bắc Ninh, Thái Nguyên cũng chìm trong bụi mờ.
Trước đó, ngày 2/12, Hà Nội đã ra khuyến cáo người già, trẻ em hạn chế hoạt động ngoài trời. Các trường học được yêu cầu theo dõi chỉ số AQI hàng ngày để điều chỉnh lịch học, thậm chí xem xét cho học sinh nghỉ nếu ô nhiễm quá nghiêm trọng.
Lý giải đợt ô nhiễm, tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, cho biết đây là hiện tượng thường gặp trong mùa đông. Thời tiết lặng gió, nghịch nhiệt nén chất ô nhiễm xuống tầng thấp, cộng hưởng với nguồn thải nội tại (giao thông, xây dựng) và từ các khu công nghiệp lân cận khiến không khí không thể khuếch tán.
Ông Tùng cảnh báo bụi mịn PM2.5 là "sát thủ thầm lặng". Dẫn chứng nghiên cứu của Berkeley Earth (Mỹ), hít thở không khí có nồng độ PM2.5 mức 22 µg/m³ trong 24 giờ gây tổn thương tương đương hút một điếu thuốc lá. Với mức độ ô nhiễm tại Hà Nội những ngày qua, mỗi người dân, kể cả trẻ em, đang thụ động "hút" nhiều điếu thuốc mỗi ngày.
Trong khi chờ đợi các giải pháp vĩ mô để khắc phục tình trạng này, làn sóng di cư tự phát vẫn âm thầm diễn ra. Thăm dò độc giả của VnExpress với câu hỏi "Bạn có phải chuyển nơi ở để tránh ô nhiễm không khí tại Hà Nội không?" 27% nói đã chuyển, 58% muốn đi nhưng chưa đủ điều kiện, chỉ 15% chọn Không.
Anh Duy Hoàng (35 tuổi, quận Đống Đa) vừa đưa vợ mang thai về quê Thái Bình và xin làm việc từ xa hai tuần.
"Tôi không muốn những cuộc 'di cư' trốn bụi dịp cuối năm trở thành thói quen bất đắc dĩ của người Hà Nội, nhưng hiện tại đây là biện pháp y tế bắt buộc với gia đình tôi", anh nói.
Nga Thanh - Quỳnh Nguyễn
